Bewoners Sint-Andries werken aan klimaat

De klimaatzaak is er één die de gemoederen blijft beroeren. Met reden, zo blijkt: jaar na jaar wordt onze planeet net dat beetje warmer. De buurtbewoners en andere betrokken partijen van de Sint-Andrieswijk in Antwerpen vonden dan ook dat het tijd werd om de handen uit de mouwen te steken en de uitdagingen van de toekomst actief aan te pakken. Dat doen zij door op twee sporen te werken. Enerzijds is er sprake van preventie, waarbij de buurt poogt om de algemene ecologische voetafdruk te verkleinen. Anderzijds houdt de wijk rekening met de actuele klimaatsveranderingen en speelt zij in op de gevolgen ervan.

Wij spraken met een van deze initiatiefnemers. Het gaat om Nico Volckeryck, bekend als uitbater van de popculturewinkel ‘Fans’ en tevens voorzitter van Unizo Antwerpen. “De bedoeling is dat we samen met het stadsbestuur en verschillende verenigingen werken rond CO2-vermindering in de stad dankzij initiatieven van onderuit: de bewoners leveren verschillende ideeën en komen met allerhande initiatieven op de proppen. Degenen die in Sint-Andries wonen zijn experten wat hun wijk betreft, want ze kennen de problematieken waar de buurt mee kampt”, weet meneer Volckeryck ons te vertellen. “Het zijn dus echte ervaringsdeskundigen. Zij doen dus ook een hele resem aan voorstellen voor verschillende kleine ingreepjes. Zo is het idee ontstaan om her en der slingerplantjes te planten. Die zorgen immers dat fijnstof wordt geabsorbeerd. Het zijn dus ook talloze kleine zaken die een groot effect kunnen hebben op het milieu. Het is wat ons betreft essentieel dat de doorsnee burger betrokken wordt in dit verhaal en dat de voorstellen laagdrempelig zijn.”

“Nog een mooi voorbeeld van een initiatief: de transitiegroepen. Het gaat hier om eigen groentetuinen, een soort van kleine miniboerderijen waardoor de mensen midden in de stad groenten kunnen kweken en gaan ophalen. Dat is er zo eentje waar niet iedereen altijd even tevreden om is, vermits er al eens honden langskomen, en als die dan hun poot opheffen…” (lacht)

“Dat alles betreft dus onze impact op het klimaat. Deze initiatieven verminderen die impact. Dan is de volgende vraag: hoe kunnen mensen zich robuust maken tegen klimaatsverandering? We weten dat de zomers heter zullen worden en de winters kouder. Een groep die dit meteen zal ervaren zijn de bejaarden, vermits zij hier extra gevoelig voor zijn. Ze zullen moeite hebben met die temperaturen. Aan hen willen we enkele tips meegeven voor wanneer het zeer warm is: als je minder zin hebt om te eten is het essentieel dat je dat toch doet, drink genoeg, maar geen koffie, alcohol of suikerhoudende dranken, draag dichte, liefst katoenen kleding,… Zulke vuistregels kunnen het verschil maken. Het mooie is dat er momenteel nog een ander project in onze wijk loopt, namelijk het concept van ‘smart city’. Daar kunnen we ideetjes lanceren zoals alarmknoppen voor oudere mensen die ze rond hun nek zouden dragen waar vrijwilligers vanuit de buurt op zouden kunnen reageren. De bedoeling is dat ze bij extreme weersomstandigheden telkens iemand weten te bereiken.”

“Er zijn ook grotere initiatieven, gelinkt aan grotere uitdagingen. Zo gaat het water stijgen in onze stad. We zouden proactief met dat gegeven aan de slag kunnen gaan door gezamenlijke aankopen van waterpompen te doen. Zo is dat meteen inzetbaar in het geval van overstromingen. Er zou eveneens sprake kunnen zijn van een buurtinformatienetwerk. Een voor ondernemers, een andere voor bewoners. Hier worden ideeën geopperd. Hier wordt dan pakweg de brandweer bij betrokken, die dan op tijd zou kunnen aangeven wanneer er een verhoogde kans is op wateroverlast, zodat mensen de tijd hebben om preventief in te grijpen.”

Naast de buurtbewoners zijn er ook andere actoren in het verhaal. “Het tweede luik betreft ondernemers van de buurt Sint-Andries samen met de stad Antwerpen, Eandis, Unizo, Stadslab2050 en Quartier National. We hebben ons de vraag gesteld: wat kunnen we vanuit de ondernemerswereld doen met dit project van Nabilla Ait Daoud? We merkten de laatste jaren dat er door de groeiende e-commerce meer auto’s en busjes in onze wijk rijden. Die komen namelijk her en der de verschillende pakketjes ophalen en afzetten. We dachten eraan om dat te centraliseren. Er wordt nu dan ook gebruik gemaakt van afhaalpunten om de impact van de e-commerce te verkleinen. Chocolatier Hans Burie is zo’n punt, waardoor onder andere de post nog maar naar één ophaalpunt moet rijden.”

“We zijn ook actief gaan experimenteren. Er leven bepaalde ideeën waarvan we niet weten of die eigenlijk wel kloppen. Zo houden winkels hun deuren in de winter open zodat klanten makkelijker de letterlijke stap zetten. Het probleem is natuurlijk dat zo’n winkel wel lekker warm moet zijn. De verwarming draait dus overuren en heel wat warmte gaat verloren. Daar heeft niemand baat bij: noch het milieu, noch de winkeluitbaters. We hebben dus nagetrokken of het openhouden van de deur dus effectief een impact had op de inkomsten. Vier winkels werkten hieraan mee met telkens een ietwat andere opstelling: de eerste twee hielden de deur dicht maar zorgden voor ‘nudges’ (kleine ingrepen die het gedrag kunnen beïnvloeden) zoals een lichtbak met de boodschap: ‘door is closed but please come in’, één winkel sloot eveneens de deur maar maakte geen gebruik van extra inkleding en een vierde hield de deuren open zonder verder aanpassingen. Wat bleek op het eind van de dag? Er was in geen enkele winkel sprake van omzetverlies, ook niet bij de winkel die de deur dichthield zonder verdere ingrepen die klanten hoorden te lokken. Sinds we dat weten kunnen we heel wat geld uitsparen door de chauffage minder hoog te zetten. Hetzelfde gaat trouwens op voor gesloten deuren in combinatie met airconditioning: er is geen sprake van winstverlies als deze dicht blijven.”

“Aansluitend zochten we, samen met de Universiteit Antwerpen, naar manieren om de rekeningen van de winkeliers verder te laten door te investeren in andere energie-efficiënte alternatieven. Zo hebben we in enkele winkels een ‘blow-up’ georganiseerd: dankzij een machine die de luchtdruk in de winkel verhoogd zijn we op zoek kunnen gaan naar de plaatsen waar lucht en warmte/koude konden ontsnappen. Hier gaat het dus om beter gebruik te maken van isolatie. De switch werd ook gemaakt van allogeenlampen naar ledverlichting. Samen met een concrete kosten-batenanalyse kenden de winkeliers dan meteen de financiële impact van zulke keuzes, vermits ledverlichting veel minder energie verbruikt en langer meegaat. Daarnaast vangt onze jeugdherberg bijvoorbeeld het water op en gebruikt dit voor hun sanitaire voorzieningen, wat ook weer geld uitgespaard is. Dat is dus het mooie van deze projecten: milieubewustzijn en een ‘what’s in it for us’-attitude gaan hand in hand. De stad Antwerpen wenst dan ook deze experimenten verder te zetten.”

“Diezelfde Stad Antwerpen neemt zelf ook initiatieven: zo werden de petunia’s en de begonia’s uit de winkelstraten geband en concentreren zich nu op inheems groen. Inheemse soorten gaan langer mee en absorberen vaak meer water. Dit zou trouwens ook de bijenbevolking stimuleren. We zouden vroeg of laat ook bijenkorven willen zien verschijnen. Het stadsbestuur heeft ook al voor ‘groene tegels’ gezorgd. Het is een stenen tegel waar planten in worden verwerkt. Ook dat zorgt voor meer groen in ’t Stad en op deze manier is er een verhoogde absorptie wat water betreft. Grote, groene vlaktes helpen eveneens. De betonnering zou immers voor heel wat problemen kunnen zorgen eens er meer water valt.”

De buurt heeft nog ettelijke ideeën achter de hand. Er wordt momenteel werk gemaakt van een ‘groene ader’ die door heel Sint-Andries zal trekken. Brede geveltuinen, blinde muren veranderen in mosmuren, wadi’s (een bufferings- en infiltratievoorziening die het overtollige regenwater kan opvangen). Ook sensibiliseringscampagnes waaronder ‘hoe spaarzaam omspringen met drinkwater’ maken deel uit van de te realiseren projecten.